Bilthoven, 18 augustus 2017: Verloren Kerkhof (foto: René Hoeflaak)

6 september 2017: de Dwarsweg in Bilthoven. Een weg die twee eeuwen dwars door midden splijt. Zo’n beetje halverwege. Daar waar de weg overgaat van een klinkerweg in een onverhard bospad. Want daar eindigt het nu van de 21^e eeuw en begint het toen van de 19^e eeuw.

Een pad voor veldwachters en zwervers. Een pad dat eindigt aan de rand van natuurgebied De Leyen bij een hekwerk tussen twee palen en een tot gedenksteen gepromoveerde zwerfkei. Omringd door eikenbomen. Op de linkerpaal lees ik verticaal het woord ‘’ verloren. Op de rechterpaal ‘kerkhof’’.

Dodenakker

18 augustus 2017: gedenksteen bij het Verloren Kerkhof (foto: René Hoeflaak)

Het ‘Verloren Kerkhof’ is een kerkhof zonder graven, zonder zerken en zonder namen.  Een ouderwetse ‘dodenakker’. Bestemd voor ‘andersdenkenden’. Aangelegd in 1874, na een besluit door de Gedeputeerde Staten van Utrecht. Want voor ‘andersdenkenden’ was in Utrecht geen laatste rustplaats.

Zwervers en dronkenlappen

Oudere inwoners van Bilthoven herinnerden zich dat de veldwachter en de gemeentewerker zo nu en dan met een handkar lichamen naar de begraafplaats brachten. In de praktijk ging het om zwervers, daklozen en dronkenlappen. Maar wie, wanneer en hoeveel?

Dirk de Korstkop

Een vroegere boswachter noemde namen als Dirk de Korstkop, Betje Bitter en Bram Hommesbart. Allemaal bijnamen. Zwiebertjes van Bilthoven. Voor zerken hadden ze geen geld. Eikenbomen markeren de graven. Geregistreerd werd er verder niets. Eén naam duikt wel steeds na een uurtje ‘googelen’. Die van Mordechai Kan, een Joodse onderduiker. Zijn lichaam werd in 1944 gevonden langs de spoorlijn . Op een boerenwagen, getrokken door twee zwarte paarden werd zijn grafkist door twee ambtenaren van de gemeente vervoerd naar het Verloren Kerkhof dat toen nog het Schooierskerkhof werd genoemd.

Duizend euro

Na de Tweede Wereldoorlog raakte het kerkhof in verval. In 2002 stelde de gemeente De Bilt duizend euro beschikbaar voor een grondige renovatie van het unieke kerkhof en de plaatsing van een gedenksteen en een toegangshek, daar aan de rand van Maartensdijk.

Bospad in natuurgebied de Leyens tussen Bilthoven en Maartensdijk (foto: René Hoeflaak)