Zaterdagochtend. Net als in de dorpen eromheen liggen ook de straten in het Noord-Franse Chatel-Chéhéry er verlaten bij. Op een overstekende kat na dan. Het heeft iets van een spookstad. Geen mens op straat, gesloten winkels en oorverdovende stilte. Hoe anders was dat in oktober 1918.

Want Chatel-Chéhéry was in de herfst van 1918 het episch centrum van het slagveld tijdens het Amerikaanse Meusse-Argonne Offensief. Een van de bloedigste veldslagen in de geschiedenis van het Amerikaanse leger met 26 duizend gesneuvelde Amerikaanse soldaten. Net als ieder dorp in de regio Grande Est, heeft ook Chatel Chéhéry dus een of meerdere monumenten die herinneren aan de Eerste Wereldoorlog.

En zoals ook bijna ieder Frans dorp staat het huis van de Mairie, de burgemeester, op een opvallende en centrale plek. Zo ook in Chatel-Chéhéry. Voor het huis van de Mairie staat een monument ter ere van de Amerikaanse Sergeant Alvin York. Een naam waarvan ik in ieder geval nooit eerder van of over had gehoord.

Van pacifist in Amerika naar toegewijd soldaat in Frankrijk

Op het monument wordt in enkele regels de heldendaden en moed beschreven die York het monument hebben opgeleverd. Na het lezen voelde ik mij licht beschaamd. Omdat ik nog nooit van York had gehoord. En ‘nederig’. Want ‘wie ben ik? ‘, dacht ik na het lezen van de tekst op het monument en al helemaal na het intikken van zijn naam op de ‘google’ zoekbalk.

Alvin York  is een van de meest gedecoreerde soldaten in de Amerikaanse geschiedenis. Onder meer met de Medal of Honor. Daarnaast is hij onderscheiden door onder meer Frankrijk, Italie en Montenegro. York werd geboren in 1887 in Tennessee in groeide op in een gezin met uiteindelijk tien broers en zussen. In zijn jeugd stond hij bekend als drinkebroer, dwarsligger en vechtersbaas. Regelmatig werd hij na een vechtpartij in een saloon gearresteerd en tijdens eens van die vechtpartijen verloor hij zijn beste vriend. Hij was een bekende van de politie en weigerde militaire dienst omdat hij om streng religieuze redenen tegen geweld was. Zijn verzoek tot dienstweigering werd afgewezen. Op 30 jarige leeftijd werd York alsnog als dienstplichtig soldaat door Amerika uitgezonden naar het slagveld en de frontlijn van de geallieerden in Frankrijk.

York was een omdenker. Want na de afwijzing op zijn verzoek om dienst te weigeren en de tevergeefse verzoeken aan commandanten in Amerika om hem alsnog uit het leger te ontslaan, beschouwde hij zijn uitzending naar het slagveld als de ‘opdracht en wil van God’ en nam hij zijn dienstplicht uiterst serieus. Van pacifist naar toegewijd soldaat.

Meusse-Argonne Offensief. Man tot man vuurgevechten

Op 8 oktober 1918 maakte York deel uit van een groep van 17 soldaten die – als onderdeel van het genoemde Amerikaanse Meusse-Argonne offensief- moest infiltreren in de Duitse frontlinies nabij Chatel-Chéhéry. Doel was om een eenheid van honderden Duitse soldaten te ontdoen van hun machinegeweren en uit te schakelen. De Amerikanen slaagden er in het hoofdkwartier van de Duitse eenheid te bereiken.

In de daaropvolgende schotenwisseling sneuvelden zowel Duitse als Amerikaanse soldaten. In een strijd tussen acht Amerikaanse soldaten en honderden Duitse soldaten wist York de Duitse commandant van de eenheid Paul Jürgen Vollmer, na een man tot man vuurgevecht, tot overgave te dwingen. Na de overgave trotseerde York nog een granaataanval. Met een groep van 130 gevangen genomen Duitse soldaten keerde York en zijn zeven medestrijders terug naar hun eenheid in Chatel-Chéhéry .

Terug in Amerika. Lucratieve optredens, promotieactiviteiten, krantenartikelen en filmrechten

Na de Eerste Wereldoorlog ontving York vele nationale en internationale onderscheidingen. Hij werd een held in Amerika en richtte onder meer een liefdadigheidsstichting op om de onderwijskansen voor kinderen op het platteland van Tennessee te verbeteren. In de jaren dertig en veertig was hij projectleider in de bouw en enkele jaren parkopzichter. York weigerde zijn heldendaad uit te winnen en van zijn  roem te profiteren. Op een boerderij na, sloeg hij geschenken af. Net als aanbiedingen voor lucratieve optredens, promotieactiviteiten, krantenartikelen en filmrechten op zijn levensverhaal. Hij hield zich vooral bezig met liefdadigheids- en maatschappelijke projecten. Slechts een keer gaf hij toestemming voor een film over zijn leven. Voor de in 1941 verschenen film ‘Sergeant York’ , geregisseerd door Howard Hawks met Gary Cooper in de titelrol.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren de rollen andersom. Want dit keer meldde de inmiddels 54-jarige York zich vrijwillig aan bij het Amerikaanse leger voor een uitzending als gevechtssoldaat naar Europa. Maar nu kwam de weigering van het leger zelf. York werd afgekeurd om gezondheidsredenen. Overgewicht, diabetes en artritis.

In 1945 woog York 130 kilo en vanaf 1948 kreeg hij diverse beroertes. Van 1954 was hij aan zijn bed gekluisterd. York overleed op 2 september 1964 in een veteranenhospitaal in Nashville, Tennessee. Hij liet acht kinderen en zijn vrouw Grace na.

Na zijn overlijden werd York vereerd met monumenten, verschenen er diverse biografieën over zijn leven, werden sportcups, straten, prijzen en overheidsgebouwen zoals ziekenhuizen naar hem vernoemd en verscheen zijn portret op postzegels.

Intussen verlieten wij Chatel-Chéhéry voor een korte wandeling richting het uitzichtpunt over de vallei rondom het dorp, onderdeel van de… The Sergeant York Trail