Op weg van Amsterdam Centraal Station naar de Amsterdamse Funenkade, liep ik gisteren door de Buiten Bantammerstraat. Dit onopvallende (voetganger)straatje is een oase van rust, midden in de drukke Amsterdamse grachtengordel. Het ligt bijna aan de achtertuin van het Amrath Hotel , het voormalige en monumentale Scheepvaarthuis van Amsterdam. Het is niet alleen een rustpunt maar ook een straatje met een geschiedenis. Daarvoor moeten we terug naar rond 1900.  Zoals Katendrecht in Rotterdam, was de omgeving van de Binnen- en Buitenbantammerstraat het centrum van de Chinese gemeenschap in Amsterdam.

De komst van Chinese zeelieden naar Europa

Chinese zeelieden – vrijwel allemaal stokers- trokken massaal naar Europese havens als Amsterdam en Rotterdam. Inzetten van goedkopere en niet stakende Chinese stokers was voor Europese reders immers erg aantrekkelijk. De Chineze zeelieden verbleven in zogenaamde “boarding houses”. Onder meer aan de Buiten Bantammerstraat.

Amsterdam gisteren; Buiten Bantammerstraat (foto: René Hoeflaak)

De eigenaar van zo’n boarding house was tevens de tussenpersoon (shipmaster)  tussen de reder en de stokers. Hij sloot contracten af met reders over loon/inzet etc. De “Chinese” lonen lagen doorgaans 30 % onder het niveau van de Nederlandse lonen. Vaak hield de Shipmaster daarnaast ook nog eens 90 % van het loon in voor huisvesting en dergelijke. Namens de Chinese stokers voerde stoker no.1 het woord. Er waren zelfs verenigingen van no. 1 stokers.

Moord in 1918 

De Chinezen en Amsterdammers leefden vredig naast elkaar. De Chinezen zorgden nimmer voor overlast. Tot 1918; Op 17 augustus van dat jaar werd de Chinees Ivan Lian in de deuropening van een boarding house aan de Buiten Bantammerstraat 8 doodgeschoten. Dit was aanleiding voor een heuse bendeoorlog. Panden aan Buiten Bantammerstraat bleken doorvoer- en opslagplaatsen van opium naar steden als Hamburg en Rotterdam. Met de stokers ging het sowieso minder. Door de overgang van stoom naar diesel viel er weinig meer te stoken. Veel Chinese stokers begonnen daarom in de jaren twintig en dertig een Chinees Restaurant. Dus in zeker zin en met een beetje fantasie vinden de Chinese Restaurants en “de afhaalchinees” in Nederland hun oorsprong in de “rustige” en onopvallende Buiten Bantammerstraat in Amsterdam. Een bedevaartplaats voor de liefhebbers van Nasi gewoon met kroepoek.