Monumenten, gedenkstenen, grenspalen, windwijzers, plaquettes, kapellen, steurbanken, stenen sofa´s, gemalen, standbeelden, borstbeelden, sluizen, Middeleeuwse heksenverbrandingsplaatsen. gerechtsplaatsen, buitenplaatsen, oorlogsgraven, naalden, kanonnen, obelisken, paleizen, landhuizen, uitkijktorens, molens, forten, vliegtuigmotoren, pilaren, schuilkelders, Middeleeuwse martelkamers,  struisvogelboerderijen etc. etc. Noem het en ik wandelde er al eens langs. Vrijdag jl. was het de beurt aan de schandpaal.  

In het dorpje Hekendorp om precies te zijn, op de grens van de provincies Utrecht en Zuid-Holland, zo’n beetje halverwege Oudewater en Haastrecht.

Hollandse IJssel

Voor een dorpje met slechts 700 inwoners heeft Hekendorp een opvallende indrukwekkende geschiedenis. Mede het gevolg van haar ligging aan de Hollandse IJssel, een zijtak van de rivier de Lek. Eind dertiende eeuw vestigden zich de eerste bewoners langs het riviertje. Een kleine 20 jaar later kreeg het dorp de naam Hedickendorp, later Goejanverwelle en nu Hekendorp. De Goejanverwellesluis, even buiten de bebouwde kom, in de richting van Haastrecht, speelde een belangrijke rol in de geschiedenis van het dorpje en Holland.

Het is wellicht de enige sluis in Nederland naar wie een arrestatie is vernoemd. In 1787 arresteerden de Patriotten bij de sluis Prinses Wilhelmina van Pruisen op weg naar haar echtgenoot Willem V. in Den Haag. De arrestatie was aanleiding voor de latere inval door een Pruisisch leger in het gewest Holland.

Voor paal staan

In Hekendorp beschikten de plaatselijke bestuurders eeuwenlang over het halsrecht, het recht om doodvonnissen uit te spreken. Net als de erestraf voor bijvoorbeeld  meineed, ontrouw, inbraak of belediging. Die vonnissen spraken ze uit in het ‘rechthuis’, nu een café -met een gesloten corona terras- onder de naam Uitspanning Goejanverwelle.gelegen aan de – Je raadt het al- Goejanverwelle 29a.

Veroordeelden tot de erestraf werden aan de overkant van de straat aan de schandpaal vastgebonden en letterlijk ‘te kijk’ of ‘voor paal’ gezet om vervolgens te worden bekogeld met rot fruit.

In Nederland is het gebruik van schandpalen in 1854 officieel afgeschaft. De schandpaal in Hekendorp is zo mogelijk de laatst nog overgebleven Nederlandse schandpaal . De paal – met daarboven Vrouwe Justitia-staat nog altijd fier overeind, In het midden van en werd gerestaureerd in 1997. Daar in Hekendorp.

NB: lees hier mijn andere en eerdere blogs over Hekendorp en Haastrecht uit 2011 en 2014.

.