By René Hoeflaak on 21 oktober 2018 ( 3 reacties )

Jekaterinenburg

21 oktober 2018: Jekaterinenburg, met ruim 1,3 miljoen inwoners de vierde stad van Rusland. Op een kleine 1.800 kilometer en 32 uur treinreizen van Moskou. Maar vooral ook onze eerste meerdaagse stop tijdens onze treinreis van Moskou naar Vladivostok vorige maand.

De miljoenenstad ligt aan de Aziatische zijde van de Europees-Aziatische grens. De ochtend na onze aankomst rijden we in een busje naar het monument dat de symbolische grens tussen Europa en Azië markeert.

A22

Het monument ligt pal aan de A 22, een tweeduizend kilometer lange snelweg richting het noordwesten van Rusland. Er is een klein restaurantje, een winkeltje en een wandelpad. Het aantal mede-toeristen is op één hand te tellen.

Champagne langs de snelweg

Bij het monument haalt Dimitry, onze jonge en vriendelijke gids van deze ochtend, een fles champagne, vier glazen en vier certificaten uit zijn rugzak. Want ‘het bereiken en bezoeken van een bijzondere plek moet worden gevierd en beloond’ aldus Dimitri. En zo staan we op een zonnige woensdagochtend in september lang een Russische snelweg met een glas champagne en een ‘act of bravery’, mijn eerste en vermoedelijk laatste Russische onderscheiding. Een bijzonder moment.

Maskers van verdriet

Er is daar aan de snelweg nog een ander – groter- monument. Namelijk die van ‘de slachtoffers van politieke onderdrukking in de jaren 1930-1950’ ofwel de bewindsperiode van Jozef Stalin.

Het wrede en meedogenloze bewind van Stalin kostte naar schatting bijna 20 miljoen Russen het leven. Het monument tussen de snelweg en de bosrand bestaat uit een aantal muren met duizenden namen van slachtoffers uit de regio Jekaterinenburg – in de Sovjet periode bekend als Sverdlovsk- en ‘de Maskers van Verdriet’ een beeldhouwwerk dat pas in november vorig jaar werd onthuld.

Ernst Neizvestny

Het kunstwerk ‘ Maskers van Verdriet’ werd al aan het begin van de jaren negentig ontworpen door de in 1925 in Jekaterinenburg geboren beeldhouwer Ernst Neizvestny. Hij maakte de onthulling vorig jaar echter niet mee mee. Hij stierf in 2006 in New York.

Begin jaren negentig maakte hij in opdracht van de Russische regering twee ‘Maskers van Verdriet’ die het verdriet van het Stalinbewind moesten illustreren. Het eerste exemplaar werd in het midden van de jaren negentig onthuld in Magadan, in het noordoosten van Rusland. De onthulling van de ‘Jekaterinenburg’ uitvoering liet bijna dertig jaar op zich wachten. ‘Funding’ problemen, zo lees ik op diverse websites.

Jozef Stalin

Hoe dan ook, de oneindige lijst met namen van vooral jonge Russische slachtoffers en de stenen maskers stemt je verdrietig, stil, opstandig en boos tegelijk. Ik kijk dan ook vreemd en verbaasd op als ik nauwelijks enkele uren later in het centrum van Jekaterinenburg, achter een bouwhek, een groot standbeeld ontwaar van een statige man met de snor, de pet, de gelaatsuitdrukking van Jozef Stalin zelf, de man achter het leed van het monument langs de snelweg .

Omdat onze vriend Dimitry is vertrokken, kan ik hem niet meer vragen of het inderdaad Stalin is die daar uitkijkt over het bouwhek. En dus verkeer ik wekenlang – tot op de dag van vandaag- in de veronderstelling dat er anno 2018 nog altijd standbeelden van Stalin staan in Rusland.

Standbeelden waarvan ik dacht dat ze waren verdwenen. Of zelfs verboden, alhoewel de laatste tijd steeds meer berichten in de media verschijnen over terugplaatsingen van Stalin standbeelden in Rusland en Georgië, het geboorteland van Stalin.

Ivan Malyshev

Echter, na digitaal speurwerk ben ik er dit weekend achter gekomen dat het hier gaat om het standbeeld van ‘revolutionair’ Ivan Malyshev, onthuld in 1977.

Malyshev werd geboren op 9 september 1889 in een dorpje nabij Jekaterinenburg. In 1905 werd hij lid van de Communistische Partij en tien jaar later richtte hij als een van de eerste communisten een arbeidersbeweging en vakbonden op.

Malyshev was de eerste voorzitter van de regionale Bolsjewistische Partij van Jekaterinenburg en een van leidende figuren tijdens de Communistische/Bolsjewistische revolutie in 1917.

Malyshev’s 12 meter hoge standbeeld verving op die plek het standbeeld van- je raadt het- Stalin. Ben benieuwd wiens standbeeld over pakweg dertig jaar wordt onthuld. Daar aan de oevers van de Iset rivier in Jekaterinenburg.