Ijsland, Brattholt,26 oktober 2014: Gedenksteen Sigríður Tómasdóttir (foto: René Hoeflaak)

In IJsland staat de naam van Sigríður Tómasdóttir voor trots, vasthoudendheid en doorzettingsvermogen. Alhoewel Sigríður in 1957 is overleden, leeft haar naam nog steeds voort op het eiland. Haar waakzame en strenge gezichtsuitdrukking op de stenen postzegel bij de Gullfoss waterval spreekt voor zich. Met Sigríður valt niet te spotten. Wie aan Gullfoss komt, komt aan Sigríður.

De Gullfoss waterval is één van bekendste toeristische trekpleister van het eiland. Tientallen toeristenbussen rijden dagelijks af en aan naar het dorpje Brattholt om, net als ik, te kijken naar hoe het stromende water van de rivier de Hvítá zich zeventig meter naar beneden stort. Een indrukwekkend natuurverschijnsel.

‘Vrienden verkoop ik niet’ 

Ijsland: Gullfoss waterval (foto: René Hoeflaak)

Ruim honderd jaar geleden maakte de Gullfoss waterval ook al indruk. Niet alleen bij toeristen. IJsland was toen nog onderdeel van Denemarken. Buitenlandse- met name Engelse-  investeerders reizen in die periode regelmatig naar Brattholt af om de eigenaar van de waterval,  Tómas Tómasson, over te halen zijn grondgebied te verkopen. De investeerders willen de rivier indammen voor de bouw van een waterkrachtcentrale. Tómasson, vader van dertien kinderen,  zwicht niet voor het grote geld en wijst ieder bod af met de opmerking ‘Mijn vrienden verkoop ik niet’. De druk wordt groter en groter. De sfeer wordt onvriendelijker. Rijke en invloedrijke IJslandse ondernemers zetten Tómasson voor het blok. Tevergeefs. Ook de toon van de IJslandse overheid wordt dwingender. Tómasson staat op het punt om te bezwijken en zijn handtekening te zetten onder een ‘wurg koopcontract’. Dat is het moment voor Sigríður, één van zijn dochters, om in actie te komen. Ze organiseert protestwandelingen naar Reykjavik en terug. Toch zo’n 120 kilometer. Ze besteedt al haar spaargeld aan dure advocaten zoals Svenn Bjornsson,  later de eerste president van IJsland, lobbyt in Reykjavik en dreigt zich zelfs in de waterval te storten. De waterkrachtcentrale is er uiteindelijk niet gekomen. Pas in 1979, ruim twintig jaar na het overlijden van Sigríður Tómasdóttir, wordt de waterval van Gulfoss geplaatst op de IJslandse lijst van beschermde natuurmonumenten. Het gevaar is geweken. IJslanders houden van verhalen en overleveringen en eren hun helden. Zoals met een gedenksteen van Sigríður Tómasdóttir, de dochter van Tómas Tómasson.

IJslandse achternamen

De standvastige Sigríður heeft zoals alle IJslandse dochters en zonen een andere achternaam dan haar vader. Hoe zit het nu precies met die achternamen in IJsland? Wel in IJsland ‘draagt’ iedereen de achternaam van zijn vader aangevuld met ‘son’ voor een jongen en ‘dóttir’ voor dochter. Dus de vader van de voormalige spits van Heerenveen Alfreð Finnbogason heet …. Finnboga en de vader van de doelvrouw van het IJslands handbalteam Gudbjorg Gunnarsdottir heet Gunnars. Het IJslands telefoonboek is gerangschikt op voornaam.

IJslanders hechten aan hun taal en cultuur. Buitenlandse ‘leen’woorden zoals Iphone, telefoon, mobieltje en computer zijn niet toegestaan in officieel taalgebruik (foto: René Hoeflaak)