Haagse Bos

Posted by René Hoeflaak on 9 januari 2017 in Stad en land | 1 reactie

Januari 2017:  een Centraal Station van een grote stad als startpunt van een 20 kilometer lange natuurwandeling. Dat kan. Vanaf minuut een. Nou vooruit, laat het twee minuten zijn. Daarvoor neem ik je graag mee naar Den Haag.

Acte van Redemptie

Het was Willem van Oranje zelf die er in april 1576  hoogstpersoonlijk voor zorgde dat het 440 jaar later inderdaad kan. Want in dat jaar zette hij zijn handtekening onder de Acte van Redemptie. Onder meer om een schuld aan Den Haag in te lossen. Een Actie die anno 2017 nog steeds rechtsgeldig is.  Met de Acte verbood en voorkwam de Vader des Vaderlands de kap van het Haagse Bos. Een bos die het hartje van Den Haag verbindt met de landgoederen rondom Wassenaar en de achterliggende duin- en natuurgebieden.

Oerbos, ouder dan de mens?

Het bos is ouder dan Nederland zelf. En wellicht was het er eerder dan de mens. Als oerbos langs de voormalige zee- en strandlijn van het huidige Nederland.  Hoe dan ook, de Graven van Holland vonden het bos in de 13^e eeuw een prima en inspirerende plek om er een kasteel te bouwen voor gezamenlijke vergaderingen. Zeg maar Middeleeuwse heidagen. Het kasteel kennen we nu als het Binnenhof. De Graven waren zuinig op het bos.

Afbetalen oorlogsschulden

Toch werd er in het begin van de Tachtigjarige oorlog flink op los gekapt in het Haagse Bos. Door zowel de Spanjaarden als de Hollanders voor het bouwen van  verdedigingswerken. Uit bittere noodzaak namen de Staten van Holland in 1575 het besluit om het zo geliefde en nabijgelegen (Haagse) bos volledig te kappen om zo met de houtopbrengst de oorlogsschulden af te betalen.

Dat besluit leidde tot protest en nog geen jaar later werd het besluit dan ook door Willem van Oranje teruggedraaid met de ondertekening van Acte van Redemptie waarin kap en verkoop van het bos werd verboden.

Franse dreiging

Bos, duinen, oorlog en vrede. Het synoniem voor De Haagse geschiedenis, zo lijkt het wel. Want begin negentiende eeuw waren het de Franse bezetters onder leiding van Napoleon die de Acte nietig verklaarden en jaarlijks tien procent van het bos wilden kappen. Einde van de Franse bezetting betekende ook weer herleving van de Acte van Redemptie. Kap kon nog maar net worden voorkomen.

Vredespaleis

Een kleine eeuw later was het niet oorlog maar vrede dat het Haagse Bos bedreigde. In 1904 wees de Haagse gemeenteraad de plannen van de Nederlandse overheid voor de bouw van het Vredespaleis in het Haagse Bos af onder verwijzing naar – jawel- de Acte van Redemptie .

Het hield maar niet op voor het Haagse Bos. Want in 1915 moest de gemeenteraad wederom een beroep doen op de Acte van Redemptie. Dit keer om de aanleg van een snelweg door het Haagse Bos tegen te gaan.

Bombardement op Bezuidenhout

En bijna dertig jaar  later – tijdens de Tweede Wereldoorlog- negeerden de Duitsers onder leiding van Rijkscommissaris Seyss- Inquart de Acte van Redemptie voor de bouw van bunkers voor de Atlantik Wall en plaatsing van aanvalsraketten in het Haagse Bos. Op 3 maart 1945 vlogen geallieerde bommenwerpers boven Den Haag om de raketten uit te schakelen. Door een misrekening van ruim 1.100 meter raakten de bommen echter niet alleen het Haagse Bos maar ook en vooral de Haagse wijk Bezuidenhout met als gevolg 550 doden en duizenden daklozen. Van het Haagse Bos was nog maar een derde over.

Malieveld

Net als met het einde van de Franse bezetting herleeft de Acte van Redemptie ook met het einde van de Duitse bezetting en is de handtekening van Willem van Oranje weer rechtsgeldig. De Acte dwarsboomde het in 2006 de komst van het Nationaal Historisch Museum op het Malieveld en in 2010 de verkoop van het Bos als onderdeel van een bezuinigingsoperatie.

Instituut Clingendael  

Na het verlaten van het Haagse Bos vervolg ik de Haagse Natuurwandeling langs Paleis Huys Ten Bosch, het voormalige en toekomstige woonpaleis van ons staatshoofd en  over de Waalsdorpervlakte, nog zo’n plek die herinnert aan oorlog en vrede. Net als even later  het Landgoed Clingendael en het Huys Clingendael, niet alleen het huidige kantoor van Instituut Clingendael dat zich bezighoudt met oorlog  en vrede maar tijdens de Duitse bezetting ook het voormalige woonhuis van Seyss Inquart. De man die de Acte van Redemptie negeerde. 

Seyss Inquart werd in 1946 ter door veroordeeld. De Acte van Redemptie leeft nog steeds.