Op het Castilleplein in de Maltese hoofdstad Valletta stonden we onlangs stil voor drie imposante standbeelden. Die van de voormalige minister-presidenten Paul Boffa en Dom Mintoff. En die van de Manwel Dimech, een voormalige verbannen gevangene en gerehabiliteerde schrijver. De laatste dankt zijn standbeeld in zeker zin aan Mintoff.  En Boffa dankte aan Mintoff het einde van zijn premierschap. Hoe zit dat? Wie zijn de drie heren? Wat hebben ze met elkaar gemeen. En waaraan danken zij hun Maltese heldenstatus?   

Paul Boffa

Paul Boffa werd geboren op 30 juni 1890 in het dorpje Vittoriosa, aan de overkant van de haven van Valletta. Na zijn medicijnenstudie begon hij tijdens de Tweede Wereldoorlog als arts op Britse marineschepen. Na de oorlog was hij huisarts.

Nog maar net begonnen als huisarts sloot hij zich als actief lid aan bij de Labour Party van Malta, toen nog een Britse kolonie. In 1924 werd hij namens die partij gekozen tot parlementslid. Tussen 1933 en 1939 was Boffa de enige socialistische minister in de regering van het eiland.

Oorlogsarts en onderscheiding

In de Tweede wereldoorlog verruilde Boffa zijn ministerschap voor die van oorlogsarts. Een heldenbaan- en rol. Want Malta werd in de lente van 1941 onophoudelijk gebombardeerd door de Duitse en Italiaans luchtmacht. En was het middelpunt en de inzet van een zware veldslag tussen het Britse en anderzijds het Duitse en Italiaanse leger, die uiteindelijk door de Britten werd gewonnen.

De Britse koning verleende niet alleen het eiland Malta een hoge onderscheiding voor dapperheid op maar ook Paul Boffa! Hij werd onderscheiden met de OBE, The Most Excellent Order of the British. Lees door verder na de foto

Labour Party

Na de oorlog keerde Boffa terug in het parlement. Als partijleider van de Labour Party won hij de verkiezingen van 1947 en werd daarmee de eerste Labour premier van Malta. Een conflict met vice-partijleider Paul Mintoff leidde tot het uiteenvallen van de Labour Party en het einde van het premierschap van Boffa.  

In een latere regering keerde Boffa terug als minister van Volksgezondheid en Sociale Zaken. In 1955 besloot Boffa het met zijn afgesplitste partij niet meer op te nemen tegen Mintoff en diende hij zijn  ontslag in.

Leerplicht en standbeeld

Zijn belangrijkste verdiensten voor de Maltese samenleving waren de invoering van de Maltese taal in 1934, de leerplicht voor lager onderwijs en het pensioen. Paul Boffa werd in 1956 om zijn verdiensten geridderd en mocht zich als Sir laten aanspreken.

In 1976 werd hij geëerd met een standbeeld op het Castilleplein. Ruim veertig jaar later kreeg zijn standbeeld op hetzelfde plein gezelschap van Dom Mintoff.

Dom Mintoff

Dom Mintoff werd geboren op 6 augustus 1916 in het dorpje Cospicua op Malta en studeerde landbouwkunde aan de Universiteit van Oxford in Engeland.  In 1946 werd hij namens de Labourpartij van Paul Boffa parlementslid. Na de verkiezingen van 1947 volgde zijn benoeming tot minister van Wederopbouw in de regering van Labour-premier Boffa. Lees door verder na de foto

Conflict en afsplitsing

Na een conflict met Paul Boffa nam hij ontslag uit de regering en richtte Mintoff de Malta Labour Party op, als radicalere afsplitsing van de Labour Party, vanaf 1949 hernoemd tot Malta Workers Party. Mintoff won met de Malta Labour Party de verkiezingen van 1955.

Tijdens zijn minister-presidentschap richtte hij zich vooral op verdere integratie van Malta in Groot-Brittannië. Dat stuitte op tegenstand en verzet van de nationalistische oppositionele Partit Nazzjonalista die juist onafhankelijkheid en afscheiding van Groot-Brittannië nastreefde. Het toenemende verzet leidde uiteindelijk tot de val van het kabinet Mintoff.

Referendum en eerste minister-president van Republiek Malta

Dertien jaar later, in 1971, won Mintoff opnieuw de parlementsverkiezingen en werd hij Mintoff voor de tweede keer premier. In tegenstelling tot zijn eerste premierschap leidde hij Malta dit keer op weg naar onafhankelijkheid en afscheiding van Groot-Brittannië.

De regering Mintoff organiseerde In 1974  een referendum in Malta met de vraag voor of tegen zelfstandigheid en afscheiding van Groot-Brittannië. De meerderheid koos voor afscheiding en de status van republiek. Mintoff werd daarmee de eerste minister-president van de zelfstandige en onafhankelijke Republiek Malta.

Neutraal Malta

Mintoff stond een neutraal Malta voor. Zonder Britse bases en NAVO-militairen en nauwe betrekkingen met zowel Europa als president Kadhafi van Libië en de Arabische staten rondom de Middellandse zee. Het leverde hem onderscheidingen op in landen aan zowel de noord- als zuidzijde van de Middellandse zee. Lees door verder na de foto

Mintoff was voor invoering van nationaal openbaar onderwijs hetgeen tegen het zere been was van het Vaticaan en de Rooms-Katholieke Kerk. In 1984 trad Mintoff af als premier. In de jaren tachtig en negentig voerde Mintoff keiharde campagnes tegen toetreding tot de Europese Unie. Tevergeefs, want Malta trad in 2004 toe tot de EU. Mintoff overleed thuis op maandag 20 augustus 2012, op 96-jarige leeftijd.

Onthulling standbeeld

Op 31 mei 2018 werd zijn standbeeld onthuld op het Castille plein in Valletta, enkele meters van het standbeeld van Paul Boffa. Mintoff hield zelf niet van standbeelden: ‘omdat die over het verleden gaan’

Het was Mintoff die in de jaren zeventig de schrijver en ex-gevangene en van Malta verbannen Manwel Dimech tijdens toespraken met terugwerkende kracht citeerde en eerde en daarmee diens rehabilitatie in gang zette. 

Manwell Dimech 

Manwell Dimech werd geboren op eerste kerstdag 1860 en overleed ruim 60 jaar later. Dimech groeide op in extreme armoede met negen broers en zussen, zonder onderwijs, zonder vader, was analfabeet en bracht een groot deel van zijn eerste dertig levensjaren door in gevangenissen. Wegens diefstallen en handel in vals geld maar ook voor het plegen van een moord. Tijdens een gevangenisstraf van 20 jaar begon hij zichzelf te onderwijzen, leerde hij lezen, drie talen spreken en schrijven en verdiepte hij zich in geschiedenis en filosofie. Lees door verder na de foto

Leraar en uitgever

Na zijn vrijlating uit de gevangenis werd Dimech leraar, uitgever van kranten en schrijver en werd hij een bekend publieke persoonlijkheid. Hij stelde sociale misstanden aan de kaak en sprak zich in het openbaar uit over  sociale kwesties. Daarmee kreeg hij steeds meer aanhang onder het Maltese volk.

In Genua, andere Italiaanse steden en landen als Montenegro verdiepte hij zich en maakte hij kennis met de opkomende arbeidersbewegingen en vakbond en een politieke partij met anti-katholieke ideeën. Daarmee werd hij ook een doorn in het oog van zowel de katholieke kerk als de koloniale regering van Malta die hem voortdurend probeerde te vervolgen. Op beschuldiging van spionage werd Dimech in 1914 verbannen naar Sicilië, Italië. Lees door verder na de foto

Gevangen in Egypte

Later verhuisde Dimech naar Egypte. Ondanks diverse verzoeken van de Britten, zelfs van Winston Churchill, weigerde de koloniale regering van Malta Dimech de toegang tot het eiland. Dimech stierf in Egypte in 1921, na een beroerte, mede als gevolg van zijn verblijf in een krijgsgevangenenkamp voor verbannen personen. Dimech werd zonder gratie begraven in de woestijn bij Alexandrië. Zijn graf was ongemarkeerd en alle pogingen om het te lokaliseren zijn mislukt. Lees door verder na de foto

Socialistische held en rehabilitatie

Vijftig jaar later roemde en eerde Minister-president Mintoff Dimech als een socialistische held en visionair. Daarmee begon ook zijn rehabilitatie. Zo werd in 1972 een munt van één Maltese pond geproduceerd met naam en beeltenis van Dimech. Vier jaar later volgde de onthulling van een  monument op het Castilleplein in Valletta. Het standbeeld was het middelpunt voor linkse activisten tijdens de anti-corruptieprotesten van december 2019.  

Lees hier andere verhalen over Malta