Vorige maand bezocht ik de grootste gemeente van Nederland. Súdwest-Fryslân in de provincie Friesland. Bij de grootste gemeente van Nederland denk je toch eerder aan Amsterdam of Almere. Súdwest-Fryslân telt maar liefst 92 dorpen, gehuchten en steden waaronder vijf van de elf steden van de Elfstedentocht. En alsof het nog niet genoeg is omvat Súdwest-Fryslân ook nog 109  buurtschappen. Met schitterende namen als Grauwe Kat en De Hel. Het is eigenlijk een wonder dat er in Friesland nog plek over is voor de 17 andere gemeentes.

Piaam, gemeente Súdwest-Fryslân 29 juni 2020. Met links de dijk langs het IJsselmeer (foto: René Hoeflaak)

Als gemeente is Súdwest-Fryslân ontstaan uit een reeks van gemeentelijk herindelingen volgend op herindelingen uit eerdere decennia. Neem Wymbritseradeel, dat in 2011 werd opgeslokt door Súdwest-Fryslân maar in 1984 zelf fuseerde met Koufurderigge, Smallebrugge, Wonseradeel, IJlst, Doniawerstal en Greonterp.

Mondaine Makkum

Hoe dan ook. Voor wie Friesland binnenrijdt is Súdwest-Fryslân bijna niet te missen. Zoals vanaf de Afsluitdijk. Eerste afslag de beste afslag naar rechts en je bent op de Houwdijk in Súdwest-Fryslând. En dijk die ons via het Waterkeringpad in het mondaine Makkum brengt. Een stadje met een mediterrane uitstraling met een strand, beachbars, surfers en hipsters. Maar ook een dijkpad die ons leidt naar Gaast en Piaam. Twee Friese dijkdorpjes die samen klinken als de naam van een advocatenkantoor en waar de tijd drie zo niet vier eeuwen heeft stilgestaan.

Natuurreservaat bij Piaam, 29 juni 2020 (foto: René Hoeflaak)

Kleine voormalige vissersdorpjes verscholen achter een dijk. Gebouwd achter de dijk en rondom kerkjes met spitse toren die de dijken ontstijgen, smalle steegjes, gedenkstenen met walvissen en schapen op de openbare wegen. Waar het altijd waait en waar je prachtig kan wandelen en fietsen. Dorpjes met zogenaamde ´beschermde dorpsgezichten´,  zijnde een groep gebouwen of een dorpskern die sinds 1961 door de monumentenwet worden beschermd. Nederland telt 468 beschermde dorpskernen. Gaast en Piaam zijn er twee van.

Piaam

De grasdijk bij Piaam is er een om te onthouden. Op de dijk heb je zowel een fraai uitzicht op het ‘beschermde gezicht’ van het 50 inwoners en twee kerken tellende dorpje als – aan de Zuiderzeezijde- op een prachtig natuurreservaat met een wandelpad dat leidt naar een vogelkijkhut.

29 juni 2020: vogelkjjkhut in natuurreservaat bij Piaam (foto: rené Hoeflaak)

Gaast

Drie kilometer verderop staan we weer op de dijk. Nu uitkijkend Gaast, de grotere broer van Piaam met maar liefst tweehonderd inwoners en waarschijnlijk minstens zo veel schapen. Schapen die ongestoord grazen en slapen op de grasdijk en langs de openbare smalle dijkweg. Gaast is ontstaan ergens laat in de 13e eeuw. Tot 1980 heette Gaast nog Gaest. Gaast is meerdere malen overstroomd door dijkdoorbraken. Eeuwen geleden leefde het dorp van de walvisvaart. In het dorpshuis was jarenlang een gedenksteen met een walvis gemetseld. Het origineel is te bezichtigen in het Fries Scheepvaartmuseum in Sneek.

Gaast, 29 juni 2020. (foto: René Hoeflaak)

Gaast, 29 juni 2020 (foto: René Hoeflaak)

Overstromingen, kerken, walvisvaart, wind, Zuiderzee, schapen, dijken. Neem de eerste de beste afslag vanaf de Afsluitdijk en je ervaart het allemaal.  NB: Súdwest-Fryslân is ruim 900 vierkante kilometer groot. Bij elkaar wonen er bijna 90 duizend Friezen.

Gaast, Hervormde Kerk uit 1763 (foto: René Hoeflaak)

Dijk bij Gaast, 29 juni 2020 (foto: René Hoeflaak)