Rotterdam, Stadhuisplein; koffie-café Trenta Secondi (foto: René Hoeflaak)

Ze zijn niet meer weg te denken in het Nederlandse straatbeeld van de 21e Eeuw. De opmars van koffie-café’s is niet meer te stuiten en definitief overgewaaid vanuit Amerika. Ik heb het hier niet over de coffeeshops die Nederland in het buitenland op de kaart heeft gezet maar over filialen van ketens als Illy, Bagels & Beans, Douwe Egberts, Coffee Company, Mockamore, Trenta Secondi, Lebkov, Segafredo en Kaldi.  En ook Starbucks komt er aan. Allemaal hebben ze Wi-FI en allemaal strijden ze om het beste plekje in de stad. 

Eind negentiende eeuw had men nog nooit gehoord van Wi-Fi en evenmin van A-locaties. Er was echter welk sprake van een vergelijkbare opmars van koffiezaken in Nederland. Door de barre en armoedige sociale (werk)omstandigheden nam het drankgebruik toe. Alcoholisme was een serieus probleem in Nederland en een gevaar voor de samenleving.  Er ontstonden, vaak op initiatief van werkgevers, verenigingen van geheelonthouders, zoals de ANGOB, de Algemene Nederlandse Geheel-Onthouders Bond, met als bekendste lid, Willem Drees sr. Zowel geheelonthoudersverenigingen, werkgevers als huisvrouwenverenigingen openden koffiehuizen om hun werknemers en mannen van de drank af te houden. Op het Kadijksplein in Amsterdam liep ik onlangs langs zo’n voormalig koffiehuis. Het gaat hier om “Het Koffiehuis van den Volksbond”. In het complex is nu een Restaurant die de naam draagt van het voormalige koffiehuis. Het koffiehuis werd eind negentiende eeuw geopend op initiatief van Amsterdamse ondernemers en huisvrouwen. Bedrijven reikten koffiebonnen uit waarmee arbeiders naar het koffiehuis werden gelokt. Een biertje was er ook nog wel te krijgen. Sterke drank was echter uit den boze. Na een leegstand van ruim veertig jaar werd het pand halverwege de jaren tachtig gekraakt. Vanaf 1991 is het restaurant een begrip in Amsterdam en ver daarbuiten. Zeker door haar vermelding in de gidsen als de Lonely Planet. En over een Irish Coffee doen ze niet moeilijk. De prijs is, ook zonder koffiebon, redelijk; € 5,25.

Amsterdam, mei 2011: Koffiehuis van den Volksbond (foto: René Hoeflaak)